Deel D. Katharen, graal, mystiek, Kabbala (32-38)

De Katharen waren gnostici die hun opvattingen met vervolging en zelfs vaak met de dood moesten bekopen. We zullen deze beweging bezien vanuit het historisch perspectief, vrij van vooroordelen van kerk enerzijds en neo-kathaarse romantici anderzijds.

Vanuit een later perspectief hebben historici het over de ‘duistere middeleeuwen’ (the Dark Ages). Dat dit beeld correctie behoeft, blijkt wel uit de uitingen van intens beleefde religiositeit.

Zo besteden we aandacht aan de opbloei van een indringende mystiek. Opvallend daarin is het vrouwelijke aandeel met bijvoorbeeld Hildegard von Bingen, Hadewijch en Mechtild van Maagdenberg. Uiteraard komen ook hun mannelijke tijdgenoten in beeld, zoals Meester Eckhart en Jan van Ruusbroec.

In dezelfde tijd ontstonden de ‘irrationele’ graal-legenden, getuigenissen van de queeste (zoektocht) naar het innerlijk van de zoeker.

De grondslagen voor de kabbala vinden we al in de oude Joodse mystiek. Maar een overrompelende uitwerking van oudere ideeën vindt plaats in de vijftiende eeuw met onder andere het concept van de levensboom met de tien sefiroth. Over dit boeiende gegeven een film en studiepakket.

Op de overgang van Middeleeuwen en Renaissance schreef Dante een imponerend meesterwerk: De Goddelijke Komedie. Een indringend verslag over zijn (symbolische) reis door hel, vagevuur en paradijs. Het werk maakte diepe indruk en is een tijdloze klassieker.

Westerse geleerden trokken naar het Oosten om kennis op te doen bij Arabische wijzen. Er waren zelfs ‘vertaalscholen’, zoals in Toledo, waarin teksten die door christelijke kerkvaders overboord waren gegooid, vanuit het Arabisch weer terugvertaald werden.